Luc Deleu is één van Belgiës meest innovatieve en radicale urbanistische denkers. Samen met zijn bureau T.O.P. office ontwikkelde Deleu over een tijdspanne meer dan vier decennia een intrigerend en consistent oeuvre waarin hij de architectuur steeds opnieuw uitdaagt om een verantwoordelijkheid op te nemen op schaal van de wereld.

Deze tentoonstelling, samengesteld door Wouter Davidts en Stefaan Vervoort in dialoog met T.O.P. office, focust op Orban Space, het ‘onderzoek door ontwerp’ project dat in 2006 door Deleu – T.O.P office werd gelanceerd. Het project heeft tot doel de huidige noties van publieke ruimte uit te breiden op schaal van de wereld en urbanisme te herinterpreteren als orbanisme. Het project wordt steeds up-to-date gehouden en bouwt verder op stromen van ruimtelijke, sociologische en economische data en stelt alternatieve modellen voor om aan grondstofverdeling te doen voor het geheel van de mensheid.

De tentoonstelling tracht nieuwe perspectieven en ensembles te onthullen en tonen binnen het oeuvre van Luc Deleu – T.O.P. office. Om dit te bereiken vertrekt de tentoonstelling van vijf thematische clusters: devices, media, dimensions, movements, en realities. De clusters tonen de vele terugkerende operaties, acties en strategieën die het werk en de praktijk van Deleu – T.O.P. office van de voorbije vijf decennia karakteriseren.

Binnen een unieke scenografie ontwikkeld door T.O.P. office toont de tentoonstelling een selectie vroegere werken en projecten rondom recente resultaten van Orban Space. Nieuw geproduceerde werken worden in een historisch perspectief geplaatst aan de hand van voorgaande plannen en maquettes, schetsen, ontwerpinstrumenten en archiefdocumenten van 1969 tot 2013, waarvan vele tot op vandaag nog nooit getoond zijn.

Hieronder worden de vijf thema’s toegelicht:

1. Devices

Vanaf de oprichting heeft T.O.P. office de vereiste instrumenten en hulpmiddelen gezocht, indien nodig zelfs uitgevonden, om projecten in de architectuur, stedenbouw en kunst te ontwikkelen.

T.O.P. office ontwikkelde de voorbije jaren Orban Space: Terminology (2006-heden), een meer dan duizend pagina’s tellende index van de openbare ruimte op wereldschaal. Terminology tracht verschillende verbanden, hiërarchieën en prioriteiten van de globale publieke ruimte op elk mogelijk schaalniveau te beschrijven. Het koppelt abstracte termen aan foto’s uit het archief van T.O.P. office en aan publiek beschikbaar beeldmateriaal, geplukt uit encyclopedieën of websites zoals Wikipedia. Het resultaat is een ontwerpinstrument dat fungeert als woordenboek, atlas, thesaurus, catalogus en een handleiding voor architectuur en stadsplanning tegelijk.

2. Media

T.O.P. office heeft een wijd spectrum aan communicatiemogelijkheden aangeboord en toegeëigend om het ontwerpproces en het resulterende werk publiek te maken, zoals postkaarten, affiches, films, tijdschriften, kranten.

De terminologie van de globale openbare ruimte vormt het vertrekpunt voor de poster Orban Space: Analysis (2006-2012). Bestaande uit de secties Forum, Network and Nodes, Urbanized Public Space, Setting & Location en Scales & Degrees of Urbanization laat de grafiek zich lezen als een geraffineerd en complex wereldbeeld, opgebouwd uit verschillende lagen van verstedelijking, infrastructuur en technologie. Met een sterrenhemel als achtergrond fungeren de panelen als ordeningssysteem en ontwerpkader voor de hedendaagse globale maatschappij.

3. Dimensions

Onophoudelijk heeft T.O.P. office de schaal van de aarde als maat gehanteerd voor de analyse van maatschappelijke ontwikkelingen en voor de impact van zijn eigen activiteiten.

Orban Space: The Voyage (2006-2013) documenteert het zeiltraject rond de wereld, persoonlijk afgelegd door Luc Deleu. De reis vormt een performatief hoogtepunt van Deleu’s onderzoek naar het aardoppervlak, waarin hedendaagse globalisering niet enkel in kaart gebracht maar ook letterlijk afgetast wordt. De afdruk houdt het midden tussen een cartografische berekening en een ontdekkingsreis en laat zowel het concrete als abstracte aspect van het onderzoek verschijnen. “Ik wil de reis doen om de schaal van de aarde in mijn vingers te krijgen,” stelde Deleu in 1994, “en dat is toch waar het een orbanist om te doen is.”

4. Movements

T.O.P. office heeft de statische aard van architectuur steevast uitgedaagd met plannen die vertrekken vanuit het dynamische.

Orban Space: Travel Pictures (2006-2012) bevat een raster van foto’s, gemaakt door Deleu tijdens een zeilreis rond de wereld in 45 (44) dagen in 2006. Het beeldend verslag van de feitelijke ervaring documenteert de verplaatsing van de orbanist over land, ter zee en in de lucht. De foto’s verbeelden echter niet enkel de fysieke reis maar bieden ook een blik op de uiteenlopende politieke, culturele en historische gebieden die doorkruist werden – een globale sfeer die getekend wordt door een immer oprukkende internationalisering en de wederzijdse invloeden tussen Westen, Oosten, Noorden en Zuiden, met andere woorden door het hedendaagse naleven van een modernistisch tijdperk.

5. Realities

T.O.P. office hanteert de regel dat elk ontwerp – of het nu van conceptuele of ludieke aard is, klein of grootschalig – zich verankert in de werkelijkheid en bijdraagt aan een toekomstig begrip van ons verblijf op planeet aarde.

Het model Sector X (2010) analyseert een stedelijk gebied in Antwerpen in de onmiddellijke omgeving van het kantoor van T.O.P. office. Door de uiteenlopende verkeersstromen in kaart te brengen en op elkaar te leggen genereerde T.O.P. office een vreemdsoortige architectuur, losgekoppeld van de objecten, lichamen en gebouwen die de oorspronkelijke plek bevolken. De combinatie van een minutieuze aandacht voor de lokale omgeving, met een abstracte en haast schaalloze materialisatie, laten zien dat de publieke ruimte een veelgelaagd krachtenveld is.